PROJECT «ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ» «Γιατί νοσεί η πόλις; Ένα διαθεματικό Project για τη Γλώσσα και την Οικολογία εφαρμόζοντας μεθοδολογίες STEM» 2ο ΓΕ.Λ. Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης. Υπεύθυνη : Νόπη Ταχματζίδου.
PROJECT «ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ»
«Γιατί νοσεί η πόλις; Ένα διαθεματικό Project για τη Γλώσσα και την Οικολογία εφαρμόζοντας μεθοδολογίες STEM»
2ο ΓΕ.Λ. Ωραιοκάστρου Θεσσαλονίκης.
Στην εφαρμογή του project κατά το σχολικό έτος 2021 – 22, στο 2ο ΓΕ.Λ. Ωραιοκάστρου, συμμετείχαν και συνεργάστηκαν οι φιλόλογοι: Νόπη Ταχματζίδου, Φρόσω Κατσούλη και Νίκη Μασαούτη. Το project υλοποιήθηκε σε 3 τμήματα της Γ΄Λυκείου.
Επιπλέον κατά την υλοποίηση του project συνεργάστηκαν 8 Λύκεια από τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα και 28 εκπαιδευτικοί, στο πλαίσιο της «Κοινότητας Μάθησης και πρακτικής και Δικτύωσης σχολείων ‘’Δημιουργικής Έκφρασης’’».
Η δημιουργία της αφίσας από την Ειρήνη Καμά (βίντεο)
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Βίντεο από τη δουλειά στην τάξη:
ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Γιατί νοσεί η Πόλις;
Ευφροσύνη Μουρελή, Ψυχίατρος, ομαδική αναλύτρια, οικογενειακή θεραπεύτρια.
Τεύχος 38 metalogos-systemic-therapy-journal.eu
Όπως λέει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ΑΝΤΙ ΓΟΝΗ ΑΝΤΙ ΘΕΟΣ ΑΝΤΙ ΤΥΡΑΝΝΟΣ (Μιχαήλ 2020), στον Οιδίποδα του Σοφοκλή τίθεται το κατεξοχήν ελληνικό, και πολιτικό, ερώτημα: γιατί νοσεί η Πόλις; Η Νόσος είναι «επίπτωση μιας ύβρεως που διασαλεύει τη φυσική και ηθικό-κοινωνική ιστορική τάξη πραγμάτων και πυροδοτεί μια μέχρι θανάτου σύγκρουση του ανθρώπου με δυνάμεις ανεξέλεγκτες, τη Μοίρα», στην περίπτωση μας τη Φύση. Η ύβρις σήμερα είναι ότι ο άνθρωπος θεωρεί ότι η φύση υπάρχει για τη δική του ικανοποίηση, ότι είναι αντικείμενο προς χρήση.
Ο Οιδίπους τύφλωσε τα μάτια του, που δεν έβλεπαν τι έκανε, για να δει αυτό που είχε κάνει. Εμείς θα θελήσουμε να δούμε γιατί νοσεί η Πόλις ή σαν την Ιοκάστη θα προσπαθήσουμε να το κρύψουμε; Ο Habermas λέει ότι «τόση επίγνωση της μη γνώσης μας δεν υπήρξε ποτέ». Η επίγνωση της μη γνώση μας δεν είναι ζήτημα έλλειψης πληροφόρησης, είναι κυρίως ζήτημα ψυχικής αντοχής. Σε όλα τα επίπεδα: ατομικό, ομαδικό, συλλογικό.
Ακόμη και η ορολογία που χρησιμοποιούμε προδίδει μια προσπάθεια απόκρυψης. Ο όρος Ανθρωπόκαινος, όρος γεωλογικός, είναι όρος ουδέτερος, δεν έχει συνδεθεί ακόμα με αισθήματα, φαντασίες, ιστορίες. Δηλώνει ότι η ανθρώπινη δράση συνιστά γεωλογική δύναμη παρεμβαίνουσα στο σύμπαν της ζωής του πλανήτη και αποκρύπτει τα πολύ συγκεκριμένα αίτια της περιβαλλοντικής καταστροφής. Η καταστροφή της φύσης δεν είναι εν γένει ανθρωπογενής, είναι καπιταλιστικογενής. Η πλανητική οικονομία ενώνει όλα τα είδη κάτω από την προσταγή της αγοράς και οι ακρότητές της απειλούν το σύνολο της ανθρωπότητας. Ιδιαίτερα καταστροφικός αποδεικνύεται ο σύγχρονος καπιταλισμός που εμπορευματοποιεί ό,τι ζει με τις βιοτεχνολογικές του παρεμβάσεις σε ζώα, σπόρους, κύτταρα, φυτά.
Επιστήμονες, όπως ο βιολόγος Ρομπ Γουάλας και ο γιατρός Michael Greger έχουν αναδείξει την συσχέτιση της βιομηχανικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, που αποτελεί πεδίο γιγάντιων πολυεθνικών, με τη δημιουργία των συνθηκών για το πέρασμα παθογόνων ιών από τα ζώα στους ανθρώπους, όπως έγινε με τον ιό της σημερινής πανδημίας.
Η απόκρυψη δεν σταματά εδώ αλλά συνεχίζεται. Ο όρος Ανθρωπόκαινος Εποχή συρρικνώνεται στον όρο κλιματική αλλαγή, ο οποίος με τη σειρά του συρρικνώνεται στον όρο υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό που αντιμετωπίζουμε ωστόσο είναι πολύ μεγαλύτερο: εξορύξεις, αρσενικό στο νερό, ραδιενεργός ρύπανση, τερατώδη ποσά τοξικών χημικών, εξαφάνιση λιμνών, ποταμών, δασών, απλοποίηση του οικοσυστήματος με απώλεια χιλιάδων ειδών - οι Ιάπωνες σε κάποιες περιοχές επιτελούν οι ίδιοι την επικονίαση στα φυτά χρησιμοποιώντας μπατονέτες, γιατί οι μέλισσες έχουν αφανιστεί. Επίσης, αντιμετωπίζουμε ό,τι έχει ονομαστεί νεκρο-πολιτική, δηλαδή η άγρια εκμετάλλευση μεγάλων κοινωνικών ομάδων, θα μπορούσε να πει κανείς, ολόκληρων ηπείρων, όπως η Αφρική, γενοκτονίες, πόλεμοι. Για όποιον αντέχει να δει, βλέπει ότι όλα τα κομμάτια του συστήματος αποκαλύπτουν «την τρέλα της καπιταλιστικής μηχανής και τον παθολογικό, παραληρηματικό χαρακτήρα της ορθολογικότητάς της». Η βελτίωση των όρων ζωής που υπόσχεται ο καπιταλισμός καταστρέφει τους όρους ζωής.
Αλλά ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο ένα οικονομικό σύστημα, ένα βάρος πάνω στην ανθρωπότητα που αρκεί να κουνήσουμε όλοι τους ώμους μας και θα πέσει, ούτε έχει ανάκτορα για να τα καταλάβουμε. Παράγει αξίες, σχέσεις, γνώσεις, παράγει ένα τρόπο ζωής. Η ζωή μας ολόκληρη είναι σε σύζευξη μαζί του.
Ο άνθρωπος, μέσα στο καπιταλισμό θεωρείται ζώο εγωιστικό προσκολλημένο στα συμφέροντα του. Ο Alain Badiou (Badiou 2015) αναρωτιέται: αν στο ερώτημα «τι σημαίνει να ζει κανείς» η απάντηση είναι η ικανοποίηση των αναγκών και η επιδίωξη των ατομικών συμφερόντων, τότε πρόκειται για μια εξαιρετικά φτωχή στην ουσία της εκδοχή της ανθρωπότητας. Θεωρεί ότι ο καπιταλισμός επιχειρεί να καταστήσει το νόημα της ανθρώπινης ζωής συμβατό με τη λογική της λειτουργίας του κεφαλαίου, να συζεύξει την ανθρώπινη ζωή σε όλες της τις διαστάσεις με τη λογική του κέρδους. Να την παγιδεύσει, να την συρρικνώσει στη διάσταση του συμφέροντος. Κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα του, λοιπόν, και εμείς και τα παιδιά μας.
Το κέρδος προβάλλεται ως το κατεξοχήν ποθούμενο αντικείμενο, συνεχώς νομιμοποιούμενο στην κοινωνική συνείδηση, νομιμοποιώντας με τη σειρά του τον εσαεί ανταγωνισμό των παντός είδους συμφερόντων. Ο Badiou (Badiou 2015) λέει: «αυτό που με εκπλήσσει είναι η φτώχεια του καπιταλιστικού πλούτου. Και ειδικότερα, η φτώχεια της ίδιας της επιθυμίας, διότι κατά βάση πρόκειται για επιθυμία αντικειμένων και όσων επιτρέπουν την απόκτησή τους. Συνεπώς, ο καπιταλισμός είναι ένα είδος διανομής αντικειμένων που συγκροτεί την ανθρωπότητα ως εικόνα ατελεύτητης παιδικής ηλικίας. Εάν λοιπόν κοιτάξουμε τον κόσμο σήμερα υπό το πρίσμα του «τι σημαίνει να ζει κανείς», δύο είναι οι προτάσεις: για τις μυριάδες αυτών που δεν έχουν τα μέσα για να ζήσουν, είναι μια αδιάκοπη πάλη για την επιβίωση, και για τους άλλους που έχουν κάποια μέσα για να ζήσουν είναι η φτωχή, παιδιάστικη ζωή της κατανάλωσης παιχνιδιών κι αντικειμένων. Εγώ λοιπόν υποστηρίζω ότι η αληθινή ζωή είναι απούσα.»
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Να σχολιάσετε τον τίτλο του κειμένου σε σχέση με το περιεχόμενο και την πρόθεση της συγγραφέως.
2. Τη συγγραφέα απασχολεί έντονα και η χρήση των επιστημονικών όρων, όπως Ανθρωπόκαινος Εποχή, κλιματική αλλαγή, υπερθέρμανση του πλανήτη κ.ο.κ. Ποια είναι η κριτική της για αυτές τις γλωσσικές επιλογές στην επιστημονική ορολογία;
3. Να αναλύσετε συνοπτικά τον παραλληλισμό του αρχαίου μύθου του Οιδίποδα με τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως δίνεται με την αναλογία στην αρχή του κειμένου.
4. Ποιο είναι το σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα σύμφωνα με τη συγγραφέα; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 100 λέξεων, περίπου.
5. Πώς αντιλαμβάνεστε τη «φτώχεια της ίδιας της επιθυμίας» και τη «φτωχή, παιδιάστικη ζωή» ως χαρακτηριστικά της σύγχρονης ανθρωπότητας (τελευταία παράγραφος); Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας τεκμηριώνοντας και με δικά σας παραδείγματα (150 – 200 λέξεις).
6. Παρακολουθείστε τη σκέψη της συγγραφέως. Να καταγράψετε επιγραμματικά την πορεία της από το αρχικό ερώτημα έως το συμπέρασμα στο ποίο καταλήγει στην τελευταία παράγραφο.
7. Η συγγραφέας, η Φρόσω Μουρελή, είναι ψυχίατρος. Η ψυχιατρική είναι κλάδος της ιατρικής επιστήμης που μελετά, κυρίως, τις ψυχικές ασθένειες και διαταραχές – αιτιοπαθογένεια και θεραπεία – καθώς και τις προϋποθέσεις/παραμέτρους της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Πώς αυτή η ταυτότητα της συγγραφέως αντανακλάται στην οπτική με την οποία προσεγγίζει το θέμα της σύγχρονης περιβαλλοντικής καταστροφής;
Ερευνητική δραστηριότητα
κλιματική αλλαγή, υπερθέρμανση του πλανήτη, φαινόμενο θερμοκηπίου, ατμοσφαιρική ρύπανση, ερημοποίηση:
• Πώς αντιλαμβάνεστε τους παραπάνω όρους; Να αποδώσετε το περιεχόμενό τους με δικά σας λόγια.
• Στη συνέχεια, να αναζητήσετε τους επιστημονικούς ορισμούς των παραπάνω φαινομένων σε επιστημονικά λεξικά και με τη βοήθεια του καθηγητή της Βιολογίας.
• Να διατυπώσετε την άποψη και κριτική σας για τις γλωσσικές επιλογές στον επιστημονικό ορισμό των παραπάνω φαινομένων.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Μπρούνο Λατούρ / Να φανταστούμε τις κινήσεις αναστολής που θα
εμποδίσουν την επιστροφή στο προ-της-κρίσης παραγωγικό σύστημα
14/05/2020 | IN ΑΡΘΡΑ | BY ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΙΚΟΣ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑΣ
Ίσως έχει κάτι ανάρμοστο το να σκεφτόμαστε την μετά-την-κρίση εποχή, τώρα που ακόμα οι εργαζόμενοι του υγειονομικού κλάδου μάχονται, όπως λέγεται, στην «πρώτη γραμμή», που εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους και πολλές οικογένειες θρηνούν τους νεκρούς τους, χωρίς να μπορούν καν να τους κηδεύσουν. Κι όμως, τώρα είναι που πρέπει να αγωνιστούμε ώστε η οικονομική ανάκαμψη, όταν η κρίση παρέλθει, να μη μας φέρει πίσω στο παλιό κλιματικό καθεστώς που ήδη ως τώρα προσπαθούσαμε, μάλλον μάταια, να πολεμήσουμε. Στην πραγματικότητα η υγειονομική κρίση περικλείεται σε κάτι που δεν είναι κρίση (αφού αυτή είναι πάντα κάτι περαστικό), αλλά μία διαρκής οικολογική μεταλλαγή χωρίς επιστροφή. Αν έχουμε μια πιθανότητα να γλιτώσουμε από την πρώτη, δεν ισχύει το ίδιο για τη δεύτερη. Οι δυο τους δεν ανήκουν στην ίδια κλίμακα, αλλά θα είναι πολύ διαφωτιστικό να τοποθετήσουμε τη μία μέσα στην άλλη. Και σίγουρα θα ήταν κρίμα να μην αξιοποιήσουμε την υγειονομική κρίση έτσι ώστε να βρούμε επιτέλους τρόπους να δούμε αυτή την οικολογική μεταλλαγή από μέσα.
Το πρώτο μάθημα του κορωνοϊού είναι και το πλέον εντυπωσιακό: έχουμε πλέον την απόδειξη ότι είναι δυνατό μέσα σε λίγες βδομάδες να τεθεί σε αναστολή, παγκοσμίως και ταυτοχρόνως, ένα οικονομικό σύστημα που λέγαμε ως τώρα ότι ήταν αδύνατο να επιβραδυνθεί ή να αλλάξει κατεύθυνση. Σε όλα τα επιχειρήματα των οικολόγων υπέρ της αλλαγής των τρόπων ζωής μας υπήρχε πάντα το αντεπιχείρημα του «τραίνου της προόδου», που όπως μας έλεγαν, ήταν μια δύναμη μη αναστρέψιμη εξαιτίας της ίδιας της παγκοσμιοποίησης. Κι όμως, είναι ακριβώς ο παγκοσμιοποιημένος χαρακτήρας που κάνει την περιβόητη ανάπτυξη τόσο εύθραυστη και τόσο πιθανό να φρενάρει μέχρι το σημείο της ξαφνικής ακινητοποίησης.
Δεν είναι μόνο οι πολυεθνικές ή οι εμπορικές συμφωνίες ή το ίντερνετ ή τα τουριστικά πρακτορεία που παγκοσμιοποιούν τον πλανήτη. Κάθε οντότητα πάνω σε αυτόν έχει τον τρόπο της να γαντζώνεται σε όλες τις άλλες που αποτελούν σε μια δεδομένη στιγμή το σύνολο. Αυτό ισχύει για το διοξείδιο του άνθρακα που θερμαίνει την ατμόσφαιρα καθώς διαχέεται στον αέρα και για τα αποδημητικά πουλιά που μεταφέρουν νέες μορφές γρίπης. Ισχύει όμως, όπως μαθαίνουμε με επώδυνο τρόπο, και για τον κορωνοϊό που έχει την ικανότητα να ενώνει «όλους τους ανθρώπους» μέσω των φαινομενικά ακίνδυνων σταγονιδίων του βήχα μας. Παγκοσμιοποιητικοί και με το παραπάνω οι ιοί, τα καταφέρνουν μια χαρά και μάνι-μάνι στην επανασύνδεση δισεκατομμυρίων ανθρώπων!
Ιδού λοιπόν μια απίστευτη ανακάλυψη: υπήρχε στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, κρυμμένο από όλους, ένα σύστημα κόκκινου συναγερμού σε λειτουργία, με ένα ωραίο μάλιστα ατσάλινο χερούλι που οι αρχηγοί των κρατών, όλοι με τη σειρά, μπορούσαν αίφνης να τραβήξουν για να σταματήσουν το «τραίνο της προόδου», μ’ ένα δυνατό τρίξιμο των φρένων.
Αν τον περασμένο Γενάρη το αίτημα για στροφή 90 μοιρών και προσγείωση ακουγόταν ακόμα σαν μια γλυκιά αυταπάτη, τώρα γίνεται ρεαλιστικότατο. Κάθε αυτοκινητιστής ξέρει ότι αν είναι να στρίψεις ξαφνικά το τιμόνι για να σωθείς, χωρίς να βρεθείς εκτός πίστας, καλύτερα να έχεις προλάβει να κόψεις ταχύτητα…
Δυστυχώς, σε αυτή την ξαφνική διακοπή στο παγκοσμιοποιημένο παραγωγικό σύστημα, δεν είναι μόνοι οι οικολόγοι που βλέπουν μια θαυμάσια ευκαιρία να προωθήσουν το
πρόγραμμά τους για προσγείωση στη Γη. Είναι επίσης οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης, αυτοί που από τα μέσα του 20ού αιώνα επινόησαν την ιδέα της υπέρβασης των ορίων του πλανήτη και τώρα βλέπουν στο ίδιο πράγμα μια θαυμάσια ευκαιρία να ξεμπερδεύουν με τα εναπομείναντα εμπόδια στο δρόμο τους, αυτόν της φυγής από τον κόσμο. Μια πολύ καλή ευκαιρία να τελειώνουν με το προνοιακό κράτος, με το δίχτυ προστασίας των φτωχών, με τα απομεινάρια των κανόνων ενάντια στη μόλυνση και, ακόμα πιο κυνικά, να ξεμπερδεύουν με όλους αυτούς τους υπεράριθμους που παραφορτώνουν τον πλανήτη.[i]
Ας έχουμε κατά νου την υπόθεση ότι αυτοί οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης έχουν συνείδηση της οικολογικής μεταλλαγής και ότι όλες οι προσπάθειές τους εδώ και πενήντα χρόνια συνίστανται στην άρνηση της σημασίας της κλιματικής αλλαγής και ταυτόχρονα στο να αποφύγουν τις συνέπειές της, χτίζοντας οχυρωμένους πύργους προνομίων,απροσπέλαστους για όσους θα χρειαστεί να εγκαταλειφθούν στη μοίρα τους. Εκείνο το νεωτερικό όνειρο της μοιρασιάς των «καρπών της προόδου» από όλους, οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης δεν είναι τόσο αφελείς για να το πιστεύουν. Αλλά το νέο στοιχείο είναι ότι είναι και αρκετά ειλικρινείς για να μη δίνουν τέτοιες εντυπώσεις.[ii] Οι ίδιοι είναι που βγαίνουν καθημερινά στο FoxNews και που κατευθύνουν τις κυβερνήσεις που αρνούνται την κλιματική αλλαγή, από τη Μόσχα μέχρι τη Μπραζίλια κι από το Νέο Δελχί μέχρι την Ουάσιγκτον, περνώντας από το Λονδίνο.
Αυτό που κάνει την τωρινή κατάσταση τόσο επικίνδυνη δεν είναι μόνο οι νεκροί που συσσωρεύονται κάθε μέρα με αυξανόμενους ρυθμούς. Είναι η καθολική αναστολή ενός οικονομικού συστήματος που δίνει σε αυτούς που θέλουν να το πάνε στα άκρα με την ιστορία της φυγής τους από τον πλανήτη μια υπέροχη ευκαιρία να «αμφισβητήσουν τα πάντα». Ας μη ξεχνάμε ότι αυτό που κάνει τους υπέρμαχους της παγκοσμιοποίησης τόσο επικίνδυνους είναι ότι ξέρουν καλά πως έχουν χάσει: ότι η άρνηση της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί να κρατήσει επ’ αόριστον, ότι δεν υπάρχει πια καμιά δυνατότητα συμφιλίωσης της «ανάπτυξής» τους με τους ποικίλους θύλακες του πλανήτη όπου θα χρειαστεί τελικά να ροκειμένου να επιβάλουν για τελευταία φορά τις συνθήκες που θα τους επιτρέψουν να κρατήσουν λίγο ακόμα και να εξασφαλίσουν καταφύγιο για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Το «σταμάτημα του κόσμου», αυτό το απότομο φρενάρισμα, αυτή η απροσδόκητη διακοπή τούς δίνει μια ευκαιρία να δραπετεύσουν πιο γρήγορα και πιο μακριά από όσο θα είχαν ποτέ φανταστεί.[iii] Οι επαναστάτες, για την ώρα, είναι αυτοί.
Εκεί είναι που πρέπει να δράσουμε. Αν για εκείνους ανοίγεται μια δυνατότητα, το ίδιο γίνεται και με μας. Όταν όλα σταματάνε, τότε όλα μπορούν να τεθούν υπό αμφισβήτηση, να αναστραφούν, να επανεπιλεγούν, να διευθετηθούν, να διακοπούν για τα καλά – ή αντίθετα να επιταχυνθούν. Ο ετήσιος απολογισμός πρέπει να γίνει τώρα. Στο κοινότοπο αίτημα «να πάρει μπρος η παραγωγή το συντομότερο δυνατό!», πρέπει να βροντοφωνάξουμε: «αυτό με τίποτα»! Το τελευταίο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να επαναλάβουμε ακριβώς ό,τι κάναμε και πριν.
Τις προάλλες για παράδειγμα, έδειχναν στην τηλεόραση έναν Ολλανδό ανθοκόμο, με δάκρυα στα μάτια, γιατί έπρεπε να πετάξει τόνους ετοιμοπαράδοτες τουλίπες. Ελλείψει πελατών δεν μπορούσε πια να τις στείλει αεροπορικά σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως πριν. Δεν γίνεται φυσικά να μην τον συμπονέσουμε και το δίκαιο είναι να αποζημιωθεί. Αλλά
αμέσως το πλάνο άνοιγε κι έδειχνε τις τουλίπες που καλλιεργούνται χωρίς χώμα, κάτω από τεχνητά φώτα, μέχρι να φορτωθούν σε εμπορικά αεροπλάνα στο αεροδρόμιο του Schiphol, κάτω από μια βροχή κηροζίνης. Μπορούμε λοιπόν να αναρωτηθούμε αν είναι σκόπιμο να συνεχίζεται αυτός ο τρόπος παραγωγής και πώλησης αυτών των λουλουδιών.
Επειδή το ένα φέρνει τ’ άλλο, αν αρχίσουμε με τη σειρά να θέτουμε τέτοια ερωτήματα για όλες τις πλευρές του παραγωγικού μας συστήματος, θα γίνουμε εκ των πραγμάτων πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης. Εκατομμύρια πολέμιοι, τόσο αποτελεσματικοί όσο είναι και ο περιβόητος κορωνοϊός στον δικό του τρόπο παγκοσμιοποίησης του πλανήτη. Αυτό που καταφέρνει ο ιός μέσα από τα ταπεινά σταγονίδια που πηγαίνουν από στόμα σε στόμα – το πάγωμα της παγκόσμιας οικονομίας – μπορούμε να αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε μέσα από τις κινήσεις μας που μεταδίδονται κι αυτές από τον έναν στον άλλο. Να σκεφτούμε την αναστολή του συστήματος της παραγωγής. Βάζοντας στους εαυτούς μας τέτοιο τύπου ερωτήματα, ας φανταστούμε όλοι μας ανασταλτικές κινήσεις όχι μόνο απέναντι στον κορωνοϊό, αλλά απέναντι σε κάθε στοιχείο ενός συστήματος παραγωγής του οποίου απευχόμαστε την επανεκκίνηση.
Δεν πρόκειται πια για την επανεκκίνηση ή τη μεταστροφή ενός συστήματος παραγωγής, αλλά για την έξοδο από την παραγωγή ως μοναδική κατευθυντήρια αρχή της σχέσης μαςμε τον κόσμο. Δεν πρόκειται για επανάσταση αλλά για ρήξη, σημείο προς σημείο. Όπως δείχνει ο PierreCharbonnier, μετά από 100 χρόνια σοσιαλισμού αφιερωμένου μόνο στην αναδιανομή των αγαθών της οικονομίας, είναι μάλλον καιρός να επινοηθεί ένας σοσιαλισμός που θέτει την παραγωγή υπό αμφισβήτηση. Γιατί η αδικία δεν περιορίζεται μόνο στη διανομή των καρπών της προόδου, αλλά επεκτείνεται στον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο ο πλανήτης γίνεται καρποφόρος. Αυτό δεν σημαίνει αποανάπτυξη, ούτε ότι πρέπει να ζήσουμε μόνο με αγάπη και δροσερό νερό. Σημαίνει να μάθουμε να επιλέγουμε κάθε κομμάτι αυτού του υποτιθέμενα μη αναστρέψιμου συστήματος, να αμφισβητούμε καθεμιά από τις υποτιθέμενα αναπόφευκτες διασυνδέσεις και να αποτιμούμε πολύ προσεκτικά τι είναι επιθυμητό και τι έπαψε να είναι.
Εξ ου και η κεφαλαιώδης σημασία του να αξιοποιήσουμε αυτόν τον χρόνο του εγκλεισμού για να περιγράψουμε, πρώτα καθένας για τον εαυτό του και έπειτα από κοινού, αυτά με τα οποία είμαστε δεμένοι, αυτά από τα οποία είμαστε έτοιμοι να απελευθερωθούμε, τις αλυσίδες που είμαστε έτοιμοι να ξανασυναρμολογήσουμε κι εκείνες που με τη στάση μας έχουμε αποφασίσει να τις σπάσουμε. Οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης από τη μεριά τους φαίνονται να έχουν μια αρκετά ακριβή ιδέα αυτού που θέλουν να δουν να ξαναγεννιέται με την επανεκκίνηση: τα ίδια και χειρότερα με πριν, πετρελαιοβιομηχανίες και γιγάντια κρουαζιερόπλοια για μπόνους. Στο χέρι μας είναι να τους αντιτάξουμε έναν αντίθετο κατάλογο. Αν μέσα σε έναν-δυο μήνες δισεκατομμύρια άνθρωποι μπορούν να μάθουν μ’ ένα σφύριγμα τη νέα «κοινωνική απόσταση”, να απομακρύνονται για να δείχνουν αλληλεγγύη, να μένουν σπίτι για να μην παραφορτωθούν τα νοσοκομεία, μπορούμε τότε να φανταστούμε αρκετά καλά τη μετασχηματιστική δυναμική αυτών των νέων κινήσεων αναστολής ενάντια στην επιστροφή στα ίδια ή ακόμα απέναντι σε οποιοδήποτε ύστατο εμπόδιο θα προβάλουν όσοι θέλουν να δραπετεύσουν για τα καλά από την έλξη της γης
Εργαλείο για την ενίσχυση της ευθυκρισίας
Επειδή είναι πάντα καλό να συνδέουμε ένα επιχείρημα με μια πρακτική άσκηση, προτείνουμε στους αναγνώστες να δοκιμάσουν να απαντήσουν στο παρακάτω μικρό ερωτηματολόγιο. Θα είναι πολύ πιο χρήσιμο να στηριχθούν σε προσωπικά βιωμένες εμπειρίες. Δεν έχει να κάνει απλά με την έκφραση γνώμης, αλλά με την περιγραφή μιας κατάστασης και ίσως με τη διερευνητική προβολή της στο μέλλον. Μόνο μετά από αυτή την άσκηση, αν έχουμε τα μέσα να συνδυάσουμε τις απαντήσεις και να συνθέσουμε το τοπίο που δημιουργείται από την επικάλυψη των περιγραφών, θα μπορούμε να ανοιχτούμε σε μια πολιτική έκφραση απτή και συγκεκριμένη – όχι νωρίτερα.
Προσοχή, δεν είναι ένα ερωτηματολόγιο με την τυπική έννοια. Δεν πρόκειται για δημοσκόπηση. Είναι ένα εργαλείο αυτο-περιγραφής.
Κάντε λοιπόν έναν κατάλογο των δραστηριοτήτων που σταμάτησαν εξαιτίας της τρέχουσας κρίσης και που δίνουν μια αίσθηση διακοπής των βασικών συνθηκών της ζωής όπως τις ξέραμε. Για καθεμιά από αυτές σημειώστε αν θα θέλατε να ξαναρχίσουν όπως ήταν πριν, να αλλάξουν προς το καλύτερο ή να μην ξαναρχίσουν καθόλου. Απαντήστε δηλαδή στις εξής ερωτήσεις:
Ερώτηση 1. Ποιες είναι οι δραστηριότητες που έχουν ανασταλεί τώρα και που θα θέλατε να μην ξαναρχίσουν;
Ερώτηση 2. Περιγράψτε α. γιατί οι συγκεκριμένες δραστηριότητες σας φαίνονται επιβλαβείς, περιττές, επικίνδυνες ή άσχετες και β. πώς η εξαφάνιση, η αναστολή ή η
υποκατάστασή τους θα έκανε άλλες δραστηριότητες που προτιμάτε ευκολότερες και πιο εύλογες. (Γράψτε μια παράγραφο για καθεμιά από τις δραστηριότητες της Ερώτησης 1).
Ερώτηση 3. Ποια μέτρα προτείνετε ώστε οι εργάτες, οι υπάλληλοι, τα στελέχη των επιχειρήσεων και οι επιχειρηματίες που δεν θα μπορούν πια να ασχοληθούν με τις
δραστηριότητες που καταργείτε, θα μπορούν να διευκολύνουν τη μετάβαση σε άλλες δραστηριότητες.
Ερώτηση 4. Ποιες από τις δραστηριότητες που έχουν σταματήσει θα θέλατε να αναπτυχθούν ή να ξαναρχίσουν ή και να ξαναφτιαχτούν από την αρχή;
Ερώτηση 5. Περιγράψτε α. γιατί αυτές οι δραστηριότητες σας φαίνονται θετικές, β. πώς καθιστούν πιο εύκολες, αρμονικές ή εύλογες άλλες δραστηριότητες που προτιμάτε και γ.
πώς διευκολύνουν τον αγώνα ενάντια σε άλλες δραστηριότητες που κρίνετε ανεπιθύμητες; (Γράψτε μια παράγραφο για καθεμιά από τις δραστηριότητες της Ερώτησης 4)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε το γεγονός που αποτελεί την αφόρμηση για τη συγγραφή του κειμένου.
2. Να εντοπίσετε τα σημεία του κειμένου στα οποία ο συγγραφέας ασκεί κριτική στη λειτουργία του οικονομικού συστήματος στην προ κρίσεως εποχή και να τα παρουσιάσετε με περιληπτικό λόγο σε μια παράγραφο 80- 100 λέξεων.
3. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι υπάρχουν στοιχεία στο παρόν, που καθιστούν ιδιαίτερα επικίνδυνη τη σύγχρονη πολιτική συγκυρία. Να εντοπίσετε στα κείμενο τα σημεία αυτά και να τα σχολιάσετε σε μια παράγραφο 100 λέξεων. Είναι σωστός , κατά τη γνώμη σας, ο προβληματισμός για την επικινδυνότητα αυτών των στοιχείων, που κατατίθεται στο κείμενο;
4. Να εργαστείτε σε ομάδες και να εντοπίσετε την επιστημονική , πολιτική και οικονομική ορολογία που χρησιμοποιείται στο κείμενο .
• Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει να χρησιμοποιήσει τόσο εκτενώς αυτό το λεξιλόγιο;
• Πώς διαμορφώνει το ύφος του κειμένου η επιλογή αυτού του λεξιλογίου;
5. Να εντοπίσετε στο κείμενο το παράδειγμα για τον ανθοπώλη, που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και να το σχολιάσετε σε σχέση με την πρόθεση του κειμένου. Πιστεύετε ότι είναι επιτυχημένη η χρήση του συγκεκριμένου παραδείγματος και γιατί;
6. Στο κείμενο χρησιμοποιείται τρίτο ενικό και πρώτο πληθυντικό πρόσωπο.
• Τί επιτυγχάνεται με τη χρήση του τρίτου προσώπου;
• Τί επιτυγχάνεται με τη χρήση του πρώτου πληθυντικού προσώπου;
• Η επιλογή των συγκεκριμένων προσώπων μεταβάλλει και με ποιο τρόπο, κατά τη γνώμη σας, το ύφος του κειμένου;
7. Ποιά ή ποιές από τις παρακάτω νομίζετε ότι αποτελεί πρόθεση του συγγραφέα
◦ να ενημερώσει
◦ να ευσθητοποιήσει
◦ να πείσει
◦ να κινητοποιήσει
◦ να εισηγηθεί νέα πολιτική θέση
◦ να ασκήσει κριτική στη λειτουργία του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος
◦ να δικαιολογήσει τη λειτουργία του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος
◦ να φωτίσει πτυχές της κλιματικής αλλαγής που υπεκφεύγουν της προσοχής του μέσου πολίτη.
◦ Να εφησυχάσει το μέσο πολίτη για το θέμα της κλιματικής αλλαγής.
Για καθεμιά από τις προθέσεις ,που εντοπίσατε , να παραθέσετε ένα χαρακτηριστικό , κατά τη γνώμη σας, απόσπασμα του κειμένου.
8. Στο τέλος του κειμένου παρατίθεται ένα ερωτηματολόγιο προς τους αναγνώστες.
◦ Ποιά πρόθεση του συγγραφέα διαφαίνεται από την παράθεση του ερωτηματολογίου;
◦ Πώς κρίνετε προσωπικά τις δραστηριότητες που προτείνει ο συγγραφέας στην κατεύθυνση της ευαισθητοποίησης του πολίτη για το θέμα της κλιματικής αλλαγής;
◦ Να δικαιολογήσετε τον τίτλο <Εργαλείο για την ενίσχυση της ευθυκρισίας> που παρατίθεται από τον συγγραφέα πριν το ερωτηματολόγιο.
◦ Μεγάλο μέρος των ερωτημάτων που παρατίθενται στο τέλος του κειμένου αφορούν την αυτογνωσία. Πιστεύετε ότι η αυτογνωσία είναι αναγκαίος όρος της ευθυκρισίας και γιατί; Να συντάξετε μια παράγραφο αιτιολογώντας την απάντησή σας όποια κι αν είναι.
◦ Στην παράγραφο που προηγείται του ερωτηματολογίου ο συγγραφέας προτάσσει τη βιωματικότητα ως όρο αναγκαίο της αυτογνωσίας και της ευθυκρισίας. Ποιά είναι η προσωπική σας άποψη για το θέμα αυτό; Γιατί το προσωπικό βίωμα είναι ισχυρό τόσο για τη γνώση του εαυτού όσο και για την άσκηση σωστής κριτικής;
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
ΑΚΑΤΟΙΚΗΤΗ ΓΗ. DAVID WALLACE-WELLS
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΚΑΤΟΙΚΗΤΗ ΓΗ»
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ «ΑΚΑΤΟΙΚΗΤΗ ΓΗ»,ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ DAVID WALLACE-WELLS
1.Η εικόνα που βλέπεις είναι το εξώφυλλο του έργου «Ακατοίκητη γη, Μια ιστορία του μέλλοντος», του D.Wallace-Wells σε μετάφραση Κ.Πανσέληνου.
• Να περιγράψεις την εικόνα ( μπορείς να αναφερθείς στα χρώματα που χρησιμοποιούνται, στα συναισθήματα που σου προκαλεί, σε ό,τι – κατά τη γνώμη σου- δηλώνεται άμεσα ή και σε ό,τι ο ίδιος/α φαντάζεσαι βλέποντας αυτήν την εικόνα.)
• Πιστεύεις ότι η εικόνα αυτή παρακινεί τον αναγνώστη να διαβάσει το βιβλίο; Να απαντήσεις ελεύθερα τεκμηριώνοντας την απάντησή σου.
• Πώς θα έφτιαχνες ο ίδιος/α μια εικόνα ως εξώφυλλο ενός έργου που έχει ως στόχο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη για την κλιματική αλλαγή; Ποια χρώματα θα χρησιμοποιούσες; Ποια σχήματα θα επέλεγες; Η εικόνα σου θα συνοδευόταν από κάποιο ,μικρό έστω, κείμενο; Ποιο θα ήταν αυτό; Να εργαστείτε σε ομάδες και χρησιμοποιώντας κατάλληλα προγράμματα στον υπολογιστή σας να δημιουργήσετε ένα εξώφυλλο για ένα έργο αφιερωμένο στον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής κατάλληλο να τραβήξει την προσοχή του αναγνωστικού κοινού.
2. Η εικόνα στο εξώφυλλο του έργου του D.Wallace-Wells συνοδεύεται από μια μικρή τοποθέτηση του διευθυντή της GreenpeaceΕλλάδας Ν.Χαραλαμπίδη. « Το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει σας ξυπνητήρι: ξέρουμε πώς θα μοιάζει το αύριο αν δεν κάνουμε σήμερα αυτά που πρέπει»
• Πιστεύεις ότι το κείμενο αυτό παρακινεί τον αναγνώστη να διαβάσει το βιβλίο; Γιατί; Είναι επιτυχημένος ο τρόπος χειρισμού της γλώσσας στο μικρό αυτό κείμενο;
• Γράψε ένα δικό σου μικρό κείμενο κατάλληλο να παρακινήσει τον αναγνώστη να διαβάσει ένα βιβλίο αφιερωμένο στην κλιματική αλλαγή. Ο λόγος μπορεί να είναι δηλωτικός ή συνυποδηλωτικός, η έκφραση λιτή και λακωνική ή πλούσια και στολισμένη με πολλά εκφραστικά σχήματα αρκεί να επιτυγχάνεται ο στόχος: να παρακινηθεί , δηλαδή, ο αναγνώστης να διαβάσει το βιβλίο.
σελ.11, πρώτη παράγραφος.
1. Να σχολιάσετε την πρώτη πρόταση του κειμένου « Τα πράγματα είναι άσχημα, πολύ άσχημα». Πιστεύετε ότι κατορθώνει ο συγγραφέας να παρακινήσει τον αναγνώστη να διαβάσει το βιβλίο με την πρόταξη αυτής της πρότασης; Γιατί; Ποια στοιχεία της διατύπωσης θα ξεχωρίζατε ως προς την επίτευξη του παραπάνω στόχου;
2. Ο συγγραφέας υποστηρίζει στην αρχή του έργου του ότι «ο αργός ρυθμός της κλιματικής αλλαγής είναι ένα παραμύθι σχεδόν τόσο ολέθριο όσο και το παραμύθι πως δεν συμβαίνει καν, και μας πλασάρεται μαζί με μια σειρά άλλες αυταπάτες που σκοπό έχουν να μας κάνουν να νιώσουμε καλύτερα».
Χωριστείτε σε ομάδες και συζητείστε ελεύθερα αυτή τη θέση:
• ποιοι και γιατί μας πλασάρουν αυτό το παραμύθι;
• ποιες άλλες αυταπάτες καλλιεργούν οι παραπάνω φορείς σήμερα και ποια τα αποτελέσματα αυτής της λειτουργίας στον άνθρωπο ως μονάδα αλλά και στο σύνολο;
• πώς ερμηνεύεται η αποτελεσματικότητα αυτών των φορέων;
• υπάρχει τρόπος ο άνθρωπος να αντισταθεί στην ισοπεδωτική λειτουργία αυτών των φορέων και να διαμορφώσει υγιείς ενεργητικές στάσεις απέναντι σε μείζονα προβλήματα, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής; Ποιος μπορεί να είναι , κατά τη γνώμη σας, αυτός ο τρόπος;
• Να κάνετε ένα σχεδιάγραμμα των μύθων, που μας «πλασάρονται» από τους παραπάνω φορείς και που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Γιατί πιστεύετε ότι ο συγγραφέας επέλεξε αυτόν τον εκφραστικό τρόπο; Είναι, κατά τη γνώμη σας, επιτυχημένος και γιατί;
• Αλλάξτε τη διατύπωση ώστε να δηλώνονται άμεσα οι κίνδυνοι που απειλούν την ανθρωπότητα λόγω της κλιματικής αλλαγής.
3. Αφηγηθείτε ο ένας στον άλλον ένα γεγονός που βιώσατε και που σχετίζεται, κατά τη γνώμη σας ,με την κλιματική αλλαγή. Μπορείτε να συμπεριλάβατε τα συναισθήματα που βιώσατε προσωπικά οι ίδιοι ή και άτομα του περιβάλλοντός σας. Επιλέξτε ένα από αυτά τα γεγονότα και γράψτε ένα κείμενο με έντονο το στοιχείο της βιωματικότητας και στόχευση την ενημέρωση αλλά και την ευαισθητοποίηση των συμμαθητών σας.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟ «ΑΚΑΤΟΙΚΗΤΗ ΓΗ»
σελ. 15 «Δεν είμαι περιβαλλοντιστής.....ανθρώπινη ζωή».
1. Στο απόσπασμα χρησιμοποιείται αποκλειστικά το πρώτο πρόσωπο. Γιατί; Τί επιδιώκεται με τη χρήση αυτού του προσώπου; Επιτυγχάνεται η επιδίωξη αυτή;
2. Να χωριστείτε σε ομάδες και να συζητήσετε τη σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με τα ανθρώπινα δικαιώματα:
▪ πώς συνδέονται αυτά τα δυό;
▪ προσπαθήστε να βρείτε παραδείγματα προερχόμενα από τον προσωπικό αλλά και τον δημόσιο χώρο, ικανά να αποδείξουν αυτή τη σύνδεση.
▪ Παρουσιάστε αυτά τα παραδείγματα μιμούμενοι τον τρόπο του δημοσιογράφου σήμερα, προσπαθώντας δηλαδή να ενημερώσετε.
▪ Παρουσιάστε τα ίδια παραδείγματα συγγράφοντας άλλο είδος κειμένου π.χ. μια επιστολή προς έναν φίλο σας ακτιβιστή των οικολογικών ή ανθρωπίνων κινημάτων ή και ένα λογοτεχνικό κείμενο (μικροαφήγημα ή ποίημα) προσπαθώντας να συγκινήσετε και να παρακινήσετε σε ανάλογες δράσεις.
▪ Συγκρίνετε το ύφος των δυο παραπάνω κειμένων. Με ποιους εκφραστικούς ή αφηγηματικούς τρόπους επιτεύχθηκε ο στόχος της ενημέρωσης και με ποιους ο στόχος της συγκίνησης;
▪ Ποιος τρόπος είναι αποτελεσματικότερος, κατά τη γνώμη σας, σήμερα και γιατί.
▪ Στην αποτελεσματικότητα των τρόπων σε σχέση με τη γλωσσική διατύπωση παίζει κάποιο ρόλο, κατά τη γνώμη σας, η ηλικία; Είναι, δηλαδή, οι ίδιοι εκφραστικοί τρόποι εξ ίσου αποτελεσματικοί στον έφηβο, τον ενήλικα ή τον υπερήλικα; Αν ναι γιατί; Αν όχι, πώς μπορούν να εξηγηθούν αυτές οι διαφορές;
3. Το απόσπασμα παρουσιάζει βασικά χαρακτηριστικά της σάτιρας.
• Να χωριστείτε σε ομάδες και να βρείτε χωρία του κειμένου που σας κάνουν να χαμογελάτε.
• Συζητείστε το λόγο για τον οποίο τα παραπάνω σημεία σας κάνουν να χαμογελάτε.
• Κάντε ένα σχεδιάγραμμα των εκφραστικών τρόπων μέσω των οποίων επιτελείται σατιρική λειτουργία στα σημεία που επιλέξατε.
• Ποιος από τους εκφραστικούς τρόπους της σάτιρας σας φαίνεται πιο αποτελεσματικός και για ποιο λόγο;
• Προσπαθήστε να ξαναγράψετε τα σημεία που εντοπίσατε και χαρακτηρίσατε ως σατιρικά τονίζοντας το στοιχείο ή τα στοιχεία που ξεχωρίσατε ώστε να είναι αποτελεσματικότερη και πιο <πιπεράτη> η σάτιρα.
4.Στο απόσπασμα ο συγγραφέας μιλώντας για τον εαυτό του δίνει βασικά σημεία της κοσμοαντίληψης αλλά και της συμπεριφοράς του μέσου Αμερικανού.
• Να εντοπίσετε στο κείμενο και να συζητήσετε σε ομάδες αυτά τα χωρία.
• Πώς κρίνετε την κοσμοαντίληψη αυτή;(παράγραφος με αιτιολόγηση)
• Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για τον άνθρωπο και το σύνολο εξ αιτίας αυτής της κοσμοαντίληψης; ( παράγραφος με αίτιο/αποτέλεσμα)
• Έχεις γίνει δέκτης (μέσω δημοσιευμάτων στο τύπο, τηλεοπτικών εκπομπών, ταινιών, τραγουδιών ή λογοτεχνικών έργων) αυτής της κοσμοαντίληψης;
• Να παρουσιάσεις με περιληπτικό λόγο στην ομάδα την ταινία, το λογοτεχνικό έργο ή το τραγούδι , που δείχνει αυτήν την κοσμοαντίληψη καταδικάζοντας παράλληλα τον ατομικισμό και τον εφησυχασμό ως στάσεις ζωής κυρίως λόγω των αποτελεσμάτων τους σε μείζονα προβλήματα όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής.
ΑΚΑΤΟΙΚΗΤΗ ΓΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ σελ. 16,17 «Από το 2011....βιομηχανική επανάσταση να βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη».
1. Αναζητήστε στο λεξικό και συζητήστε μεταξύ σας τη σημασία των όρων «ανθρωπιστική κρίση», «κλιματικοί πρόσφυγες».
▪ Χωριστείτε σε ομάδες και αναζητήστε στο διαδίκτυο εικόνες που συνδέονται με τους δυο παραπάνω όρους.
▪ Ποια αισθήματα και γιατί σας δημιουργούν αυτές οι εικόνες;
▪ Υποθέστε ότι προετοιμάζετε στο σχολείο σας μια εκδήλωση για την υποδοχή προσφυγόπουλων. Τί θα περιελάμβανε αυτή η εκδήλωση; Θα ακουγόταν μουσική του τόπου προέλευσης των προσφυγόπουλων και γιατί; Αν μπορούσατε να παραθέσετε μπουφέ, θα περιλαμβάνατε γεύσεις προερχόμενες από τον τόπο καταγωγής των προσφύγων ή θα παρουσιάζατε μόνο ελληνική κουζίνα και γιατί;
▪ Να γράψεις ένα μικρό κείμενο (150 λέξεις) καλωσορίζοντας τους προσφυγόπαιδες στο σχολείο σου.
▪ Να χρησιμοποιήσεις προγράμματα του υπολογιστή και να δημιουργήσεις μια αφίσα για την εκδήλωση υποδοχής των προσφυγόπαιδων προσκαλώντας την τοπική κοινωνία. Η αφίσα μπορεί να είναι έγχρωμη ή ασπρόμαυρη, να απεικονίζει μια πραγματική φωτογραφία ή μια προσωπική σας ζωγραφιά, να περιλαμβάνει κείμενο (δικό σας , μικρό ή μεγαλύτερο, ή και απόσπασμα από ένα ποίημα ή πεζογράφημα ) ώστε να παρακινήσετε την τοπική κοινωνία να παρευρεθεί και να αγκαλιάσει την εκδήλωση.
ΚΕΙΜΕΝΟ 4
ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΧΛΙΒΑΝΗ
(Ανέκδοτο κείμενο)
Αγαπημένη μου Σοφία
Λατρευτή μου,
Εδώ και δυο μήνες, σχεδόν κάθε μέρα, φέρνω τον εγγονό μου στην παιδική χαρά για να σε βλέπω. Ναι, για σένα έρχομαι. Κάθομαι συνήθως στη βόρεια πλευρά, εκεί που κάποτε ήταν το ζαχαροπλαστείο Γαρδένια…(τώρα ονομάζεται blackbird, blackcat ή κάτι τέτοιο και είναι «αφτεράδικο», όπως λέει ο μεγάλος μου εγγονός).
Χθες, επιτέλους, οι ματιές μας διασταυρώθηκαν. Δε με γνώρισες, Σοφία. Ναι, ξέρω, έχω αλλάξει πολύ, έχουν περάσει τόσα χρόνια, όμως, αν υπήρχε μια λεύκα, έστω μόνο μια, το αεράκι θα σου έφερνε τα λευκά χνουδάκια της, όπως τότε, και ίσως να θυμόσουν. Να θυμόσουν ότι σε έλεγα “χνούδι”, τόσο απαλή ήσουν. Βέβαια –σκέφτομαι– αν υπήρχε περισσότερο φως, ίσως το πρόσωπό μου κάτι να σου θύμιζε. Ξέρεις, σε κοίταζα με τον ίδιο τρόπο, με τα ίδια μάτια. Όμως, με τόσες πολυκατοικίες, σκοτεινιάζει νωρίς εδώ.
Πριν ένα μήνα είδα την κόρη σου, που είχε φέρει το παιδί. Πόσο μοιάζετε...για μια στιγμή νόμισα πως γύρισα 56 χρόνια πίσω, άκουσα τη βουή και τα συνθήματα της διαδήλωσης όπου γνωριστήκαμε, άκουσα τη θάλασσα του πρώτου καλοκαιριού μας, μύρισα τους βασιλικούς της γειτονιάς σου και σε είδα να έρχεσαι σαν έκρηξη βουκαμβίλιας, στα κόκκινα, όπως εκείνη την πρώτη φορά. Προχώρησα υπνωτισμένος προς το μέρος της. Ευτυχώς συνήλθα γρήγορα. Αλλιώς θα γινόμουν “ρόμπα” (έκφραση των νέων για τον εξευτελισμό –δεν είναι αστείο;).
Έχω τα γράμματά σου, μυρίζουν ακόμα – το πιστεύεις; – το αρωμά σου, το L’ Interdit του Givenchy, που σου χάρισα όταν μπήκαμε στο πανεπιστήμιο. Μύριζε περγαμόντο και αγριοφράουλα. Όλα τα χρόνια της ευτυχίας μου μύριζαν περγαμόντο και αγριοφράουλα. Όταν τις προάλλες το είπα στον εγγονό μου (ο μεγάλος είναι δεκάξι χρονών και έχει τ’όνομά μου), δεν ήξερε τι ήταν το περγαμόντο. Όταν του εξήγησα, είπε κατά λέξη, κλείνοντάς μου το μάτι “Τι έγινε Ηλία; (με λέει με τ’όνομά μου) Με γλυκά του κουταλιού τη βρίσκατε τότε;”. Τι να του πεις και τι να καταλάβει...
Ο χρόνος είναι πανίσχυρος, ξεφλούδισε τα πάντα, τον χώρο μας, τις νύχτες μας, τις μουσικές μας, τα φιλιά μας. Όμως, έχω ακόμα τη μυρωδιά σου όταν ξημερώνει. Και αυτό είναι το δικό μου, ιδιωτικό ξημέρωμα.
Σε ζάλισα. Και ίσως χωρίς λόγο. Το email σου ήταν εύκολο να το βρω, έχω όλα τα βιβλία σου. Το email σου...λατρευτή μου Σοφία. Πώς να σου μεταδώσω ό,τι νοιώθω πατώντας αυτά τα πλήκτρα... Ο Ηλίας μου εξήγησε αναλυτικά πώς να σου αποστείλω αυτό το κείμενο. Μπορεί και να μην τα καταφέρω. Ίσως και να μην το αποτολμήσω τελικά. Άλλωστε, μπορεί και να μη με θυμάσαι. Τόσα άλλαξαν. Μπορεί και εσύ. Μπορεί κι εγώ, που σου γράφω ιστορώντας μας.
Σ’αγαπώ. Πάντα.
Ηλίας
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Α. Το κείμενο είναι επιστολή με έντονα τα χαρακτηριστικά του λόγου της λογοτεχνίας. Να εντοπίσετε
• Χαρακτηριστικά στοιχεία της επιστολής
1. Ως προς τη μορφή
2. Ως προς το περιεχόμενο
• Χαρακτηριστικά στοιχεία λογοτεχνίας
1. Εκφραστικά μέσα
2. Αφηγηματικά μέσα και τρόποι
2 . Ποιο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα του συντάκτη αυτής της επιστολής;
• Να εντοπίσετε στο κείμενο σημεία ικανά να αποδείξουν το κυρίαρχο , κατά τη γνώμη σας, συναίσθημα του συντάκτη.
• Να σχολιάσετε αυτό το συναίσθημα σε σχέση με τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο περιβάλλον ( φυσικό και κοινωνικό) αλλά και στη γλώσσα.
3. Ο συντάκτης της επιστολής αναφέρεται στο παρόν αλλά και στο παρελθόν. Αφού χωριστείτε σε ομάδες να εντοπίσετε και να σχολιάσετε
• Τα σημεία της επιστολής που αναφέρονται στο παρόν
• Τα σημεία της επιστολής που αναφέρονται στο παρελθόν
• Σχολιάστε ελεύθερα το ύφος του λόγου στα παραπάνω σημεία. Υπάρχουν διαφορές; Πώς μπορούν να εξηγηθούν;
4. Ο συντάκτης της επιστολής αναφέρεται στις αλλαγές που έχουν επέλθει στις μέρες μας στον κοινωνικό, φυσικό αλλά και γλωσσικό χώρο.
• Να εντοπίσετε αυτές τις αλλαγές και να τις σχολιάσετε σε σχέση με την πρόθεση του πομπού.
• Ποια θέση κατέχουν αυτές οι αλλαγές στους προβληματισμούς ενός νέου της ηλικίας σου ειδικά στο θέμα της γλώσσας;
5. Στην επιστολή συνυπάρχουν το πρώτο και δεύτερο πρόσωπο
• Να επιβεβαιώσεις την παραπάνω αναφορά στο κείμενο
• Να δικαιολογήσεις αυτή τη γλωσσική επιλογή σε σχέση με την πρόθεση του πομπού αλλά και την ανταποκρισιμότητα του δέκτη (τη δική σου).
ΚΕΙΜΕΝΟ 5
Είναι. Μάρω Παπαδημητρίου
… οι κουκουναριές στο πεζοδρόμιο που άπλωσαν ρίζες
κάτω απ’ την άσφαλτο και τη γκάστρωσαν
ο τσαλαπετεινός που δε φάνηκε Απρίλης μήνας , αλήθεια
κλωνάρια απ’ αγριοπρίναρα φουρκάλες από ελάτια
θέλω να στρώνω στοιβανιές κι απάνω να πλαγιάζω
είναι η ασφυξία της τσιμεντένιας πρωτεύουσας ξανά πάντα
ένα Πάσχα χιονισμένο στις Κυκλάδες μηδέν Κελσίου
η λεμονιά η αλέμονη στη λάσπη της βροχής να κοκκινίζει
θέλω ν’ ακούω τριγύρω μου πεύκα κι οξιές να σκούζουν
ν΄ακούω τον ήχο της βροχής και να γλυκοκοιμιέμαι
είναι ποτάμια τοξικά και δάση αποκαΐδια, ζώνες νεκρές
πνίχτρες βροχές, ρέματα μπαζωμένα, καταραμένα υστερνά
θέλω κρεμάμενα νερά δεξιά-ζερβιά να βλέπω
είναι λόγια, πρωτόκολλα, μηχανισμοί, αποφάσεις
φαινόμενα ακρότατα, η ανακύκλωση της απάθειας
ο βίος ο αβίωτος και ο κακός μας ο καιρός ο άχαρος
θέλω…μα δεν έχω φτερά, δεν έχω κλαπατάρια
είναι η παραίτηση η απόσταση η ερημιά η απόγνωση
οι μετρήσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου στο βρόντο
εγώ κι εσύ που δεν φταίμε νομίζουμε, κατά τύχη μαζί
ανέστιοι πολίτες της φτώχειας, συλλέκτες του τίποτα
και τυραννιέμαι, και πονώ, και σβιέμαι νύχτα-μέρα
με ένα ποίημα από καρδιάς αποκαρδιωμένο κι αδέσποτο
στο γκρίζο φόντο των καιρών, άλλοτε ουρανός.
Μάρω Παπαδημητρίου (Ελλάδα)
(ένθετοι στίχοι: Κ. Κρυστάλλης, Στο σταυραητό)
Poeticanet.gr
https://www.poeticanet.gr/oikos-poiisi-a-1508.html
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Α.
Στο παραπάνω ποίημα η ποιήτρια έχει συμπεριλάβει στίχους από το ποίημα « Στο Σταυραητό» του Κ. Κρυστάλλη. Να εργαστείτε σε ομάδες και να εντοπίσετε διαφορές και αντιθέσεις ανάμεσα στους στίχους του Κρυστάλλη , που εμφανίζονται τονισμένοι, και στο υπόλοιπο ποίημα
• Ως προς το ύφος του λόγου
• Ως προς τη λειτουργία ρηματικών προσώπων
• Ως προς την τροπικότητα της γλώσσας.
Β.
• Να εντοπίσετε στο παραπάνω ποίημα εικόνες που αποδεικνύουν το βιασμό του περιβάλλοντος στο πλαίσιο των σύγχρονων μεγαλουπόλεων , του αστικού τρόπου ζωής αλλά και της κλιματικής αλλαγής.
• Ποια αισθήματα σου δημιουργούν αυτές οι εικόνες;
Γ. Βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας στη νεωτερική ποίηση είναι, μεταξύ άλλων, τα γλωσσικά ευρήματα που εκφράζουν τα συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου σε σχέση με το θέμα που θίγει.
• Να εντοπίσετε στίχους που επιβεβαιώνουν το παραπάνω.
• Ποια αισθήματα του ποιητικού υποκειμένου εκφράζονται μέσω των παραπάνω στίχων;
• Πιστεύετε ότι τα γλωσσικά ευρήματα, που εντοπίσατε, ενισχύουν την ανταποκρισιμότητα του δέκτη στο ποίημα;
Στο Σταυραϊτό
ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ περιλαμβάνεται στη συλλογή Ο τραγουδιστής του βουνού και της στάνης, η οποία εκδόθηκε ένα χρόνο πριν από το θάνατο του ποιητή.
Από μικρό κι απ' άφαντο πουλάκι, σταυραϊτέ μου,
παίρνεις κορμί με τον καιρό και δύναμη κι αγέρα
κι απλώνεις πήχες τα φτερά και πιθαμές τα νύχια
και μες στα σύγνεφα πετάς, μες στα βουνά ανεμίζεις·
φωλιάζεις μες στα κράκουρα, συχνομιλάς με τ' άστρα,
με την βροντή ερωτεύεσαι κι απιδρομάς και παίζεις
με τ' άγρια αστροπέλεκα και βασιλιά σε κράζουν
του κάμπου τα πετούμενα και του βουνού οι πετρίτες.
Έτσι εγεννήθηκε μικρός κι ο πόθος μου στα στήθη
κι απ' άφαντο κι απ' άπλερο πουλάκι, σταυραϊτέ μ
μεγάλωσε, πήρε φτερά, πήρε κορμί και νύχια
και μου ματώνει την καρδιά, τα σωθικά μού σκίζει·
κι έγινε τώρα ο πόθος μου αϊτός, στοιχειό και δράκος
κι εφώλιασε βαθιά βαθιά μες στ' άσαρκο κορμί μου
και τρώει κρυφά τα σπλάχνα μου, κουφοβοσκάει τη νιότη.
Μπεζέρισα να περπατώ στου κάμπου τα λιοβόρια.
Θέλω τ' αψήλου ν' ανεβώ· ν' αράξω θέλω, αϊτέ μου,
μες στην παλιά μου κατοικιά, στην πρώτη τη φωλιά μου,
θέλω ν' αράξω στα βουνά, θέλω να ζάω μ' εσένα.
Θέλω τ' ανήμερο καπρί, τ' αρκούδι, το πλατόνι,
καθημερνή μου κι ακριβή να τα 'χω συντροφιά μου.
Κάθε βραδούλα, κάθε αυγή, θέλω το κρύο τ' αγέρι
να 'ρχεται από την λαγκαδιά, σαν μάνα, σαν αδέρφι
να μου χαϊδεύει τα μαλλιά και τ' ανοιχτά μου στήθη.
Θέλω η βρυσούλα, η ρεματιά, παλιές γλυκιές μου αγάπες
να μου προσφέρουν γιατρικό τ' αθάνατα νερά τους.
Θέλω του λόγκου τα πουλιά με τον κελαϊδισμό τους
να με κοιμίζουν το βραδύ, να με ξυπνούν το τάχυ.
Και θέλω να 'χω στρώμα μου να 'χω και σκέπασμά μου
το καλοκαίρι τα κλαδιά και τον χειμών' τα χιόνια.
Κλωνάρια απ' αγριοπρίναρα, φουρκάλες από ελάτια
θέλω να στρώνω στοιβανιές κι απάνου να πλαγιάζω,
ν' ακούω τον ήχο της βροχής και να γλυκοκοιμιέμαι.
Από ημερόδεντρον, αϊτέ, θέλω να τρώω βαλάνια,
θέλω να τρώω τυρί αλαφιού και γάλα απ' άγριο γίδι.
Θέλω ν' ακούω τριγύρω μου πεύκα κι οξιές να σκούζουν,
θέλω να περπατώ γκρεμούς, ραϊδιά, ψηλά στεφάνια,
θέλω κρεμάμενα νερά δεξιά ζερβιά να βλέπω.
Θέλω ν' ακούω τα νύχια σου να τα τροχάς στα βράχια,
ν' ακούω την άγρια σου κραυγή, τον ίσκιο σου να βλέπω.
Θέλω, μα δεν έχω φτερά, δεν έχω κλαπατάρια
και τυραννιέμαι και πονώ και σβηέμαι νύχτα μέρα.
Παρακαλώ σε, σταυραϊτέ, για χαμηλώσου ολίγο
και δώσ' μου τες φτερούγες σου και πάρε με μαζί σου,
πάρε με απάνου στα βουνά, τι θα με φάει ο κάμπος!
κράκουρα: οι άκρες των ψηλών βουνών.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Α. Να αναζητήσετε στο διαδίκτυο υλικό για τη ζωή και το έργο του ποιητή Κρυστάλλη.
1. Πώς συνδέονται τα στοιχεία του βίου του ποιητή, που συλλέξατε, με το παραπάνω ποίημα;
2. Με βάση τις εμπειρίες και τα βιώματά του ο ποιητής καταθέτει γνήσιο, απροσποίητο και λυρικότατο αίσθημα προς τη φύση συνολικά, απευθυνόμενος μάλιστα στο βασιλιά των πτηνών, τον Σταυραετό.
• Να επιβεβαιώσεις την παραπάνω τοποθέτηση με αναφορές σε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες του ποιήματος.
• Ποια θέση κατέχει το περιεχόμενο της παραπάνω ποιητικής αφήγησης στους προβληματισμούς ενός νέου της ηλικίας σου σήμερα; Η παραπάνω ποιητική αφήγηση προκαλεί συγκίνηση και γιατί; Μήπως είναι αδιάφορη και γιατί;
3. Ας διαβάσουμε το ποίημα «Είναι» της Μ. Παπαδημητρίου χωρίς τους στίχους του Κρυστάλλη:
Είναι
… οι κουκουναριές στο πεζοδρόμιο που άπλωσαν ρίζες
κάτω απ’ την άσφαλτο και τη γκάστρωσαν
ο τσαλαπετεινός που δε φάνηκε Απρίλης μήνας , αλήθεια
είναι η ασφυξία της τσιμεντένιας πρωτεύουσας ξανά πάντα
ένα Πάσχα χιονισμένο στις Κυκλάδες μηδέν Κελσίου
η λεμονιά η αλέμονη στη λάσπη της βροχής να κοκκινίζει
είναι ποτάμια τοξικά και δάση αποκαΐδια, ζώνες νεκρές
πνίχτρες βροχές, ρέματα μπαζωμένα, καταραμένα υστερνά
είναι λόγια, πρωτόκολλα, μηχανισμοί, αποφάσεις
φαινόμενα ακρότατα, η ανακύκλωση της απάθειας
ο βίος ο αβίωτος και ο κακός μας ο καιρός ο άχαρος
είναι η παραίτηση η απόσταση η ερημιά η απόγνωση
οι μετρήσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου στο βρόντο
εγώ κι εσύ που δεν φταίμε νομίζουμε, κατά τύχη μαζί
ανέστιοι πολίτες της φτώχειας, συλλέκτες του τίποτα
με ένα ποίημα από καρδιάς αποκαρδιωμένο κι αδέσποτο
στο γκρίζο φόντο των καιρών, άλλοτε ουρανός.
• Ποια πρόθεση του ποιητικού υποκειμένου αποκαλύπτεται, κατά τη γνώμη σας, από την απόφαση να εντάξει στο παραπάνω ποίημα στίχους από τον « Σταυραετό»; Τι προσπαθεί να επιτύχει η ποιήτρια εντάσσοντας στο ποίημά της τους συγκεκριμένους στίχους; Είναι επιτυχημένη, κατά τη γνώμη σας, αυτή η προσπάθεια;
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου