Παυλίνα Γεωργιάδου, φιλόλογος, ΓΕ.Λ. Αξιού : Διδακτική πρόταση για την αξιοποίηση των τεχνών στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λοογοτεχνίας.

ΓΕ.Λ. Αξιού

Τάξη: Α΄ Λυκείου

Μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Θεματική Ενότητα: Αγάπη και Έρωτας

  Διδάσκουσα: Παυλίνα Γεωργιάδου

Διάρκεια:  6 διδακτικές ώρες

Στόχοι 

1. Να συνειδητοποιήσουν τις διαφορετικές εκφάνσεις της αγάπης και της σημασίας τους  για τη ζωή του ανθρώπου και ειδικότερα για τη ζωή του εφήβου.

2. Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της αγάπης στον κοινωνικό, πνευματικό, ηθικό και ψυχικό τομέα. 

3. Να γνωρίσουν την αξία της αυτοαγάπης.

4. Να εκτιμήσουν την αξία της φιλίας και να συνειδητοποιήσουν τις αρνητικές επιδράσεις του σχολικού εκφοβισμού. 

5. Να εξοικειωθούν με τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν την ποίηση της γενιάς του ΄20.

6. Να γνωρίσουν τη γενιά του ΄30.

7. Να κάνουν υποθέσεις για την πλοκή ενός μυθιστορήματος.

8. Να εξοικειωθούν με την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου.

9. Να ηθογραφήσουν τους ήρωες στο στενό πλαίσιο ενός αποσπάσματος και πως αυτό διαφοροποιείται όταν έχουμε την πλήρη γνώση της πλοκής ενός μυθιστορήματος.

10. Να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη του μελωποιημένου στίχου και της ανάγκης ύπαρξης μετρικού στίχου για την επιτυχία του εγχειρήματος.

11. Να ενισχύσουν τον προφορικό τους λόγο.

12. Να παράξουν γραπτό λόγο.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

1. Οι μαθητές θα εμπλουτίσουν τις ιδέες τους πάνω στις θεματικές ενότητες του έρωτα, της αγάπης, της φιλίας και του σχολικού εκφοβισμού.

2. Θα καλλιεργήσουν την κριτική τους ικανότητα.

3. Θα μάθουν να αναγνωρίζουν τη γενιά του ’20 και του ’30.

4. Θα μάθουν να αναγνωρίζουν την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου.

5. Θα μπορούν να ηθογραφούν του ήρωες.

6. Θα βελτιώσουν τον προφορικό τους λόγο.

7. Θα βελτιώσουν τον γραπτό τους λόγο.

Περιγραφή της διδακτικής εφαρμογής

1η & 2η Διδακτική ώρα

Μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα

Μέσα: Κείμενο:1.  Αγάπη και Συναισθηματική νοημοσύνη, τράπεζα θεμάτων, κριτήριο 14683

Ταινία μικρού μήκους: «Κι εγώ σ’ αγαπώ», Lacta, Μικρές Ιστορίες Μεγάλης Αγάπης, https://www.youtube.com/watch?v=n0oxjmuCsBI

Περιγραφή Διδακτικής Πορείας 

Αφόρμηση: Προβολή της ταινίας.  Συζήτηση στην ολομέλεια. 

      Το μάθημα ξεκίνησε με την προβολή της ταινίας ως αφόρμηση της συζήτησης που ακολούθησε στη συνέχεια. Τέθηκαν ερωτήματα όπως, ποιο είναι το θέμα του βίντεο, τι τίτλο θα δίνατε, ποια θέματα έθιγε η ταινία. Αφού απαντήθηκαν τα ερωτήματα αυτά και εκμαιεύθηκαν απαντήσεις, ότι το θέμα του βίντεο είναι η γονεϊκή αγαπη, η φιλία,  και ο σχολικός εκφοβισμός, συζητήσαμε για το πόσο σημαντική είναι η αγάπη στη ζωή του ατόμου, τι προσφέρει στο άτομο και τι στην κοινωνία, αλλά και που μπορεί να οδηγήσει η απουσία της αγάπης. Στη συνέχεια μοιράστηκε στους μαθητές το κριτήριο 14683 και διαβάστηκε το κείμενο 1, «Αγάπη και Συναισθηματική νοημοσύνη», όπου εντοπίστηκε και αναλύθηκε η έννοια της αυτοαγάπης. Την επόμενη διδακτική ώρα (2η διδακτική ώρα) δουλεύτηκαν από τους μαθητές και τα τρία υποερωτήματα του πρώτου θέματος και στην ολομέλεια συζητήθηκε και καταρτίστηκε σχεδιάγραμμα για το δεύτερο θέμα.

Δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου (κριτήριο 14683)

1ο Θέμα

1. Πώς μπορεί να εννοηθεί η αγάπη, σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1, ποια τα πεδία στα οποία εκτείνεται και ποιο είναι ένα βασικό της γνώρισμα ( 50-60 λέξεις).

2. Ωστόσο (3η παράγραφος, Κείμενο 1): Ποιον ρόλο έχει η λέξη στη συνοχή του λόγου (μονάδες 2), ποια νοηματική σχέση εκφράζει (μονάδες 2) και πόσο λογική είναι αυτή η σχέση με κριτήριο το νόημα που προηγείται (μονάδες 6);

3. Η αγάπη τροφοδοτεί την ανθρώπινη ύπαρξη, προσδίδει χρώμα στις διαπροσωπικές σχέσεις (1η παράγραφος): Να κάνεις τις απαραίτητες αλλαγές στις παραπάνω φράσεις του Κειμένου 1, ώστε η λειτουργία της γλώσσας από μεταφορική να γίνει κυριολεκτική. Να προσέξεις ώστε να μην αλλάξει το νόημα στο γλωσσικό περιβάλλον των προτάσεων στις οποίες υπάγονται οι ζητούμενες φράσεις (10 μονάδες). Γιατί, κατά τη γνώμη σου, η αρθρογράφος κάνει αυτή τη γλωσσική επιλογή (5 μονάδες).

2ο Θέμα

Με αφορμή το κείμενο 1, να γράψεις ένα άρθρο που πρόκειται να δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σου με θέμα την αξία της αγάπης στη ανθρώπινη ζωή. Να σε απασχολήσει, σε 350-400 λέξεις, το παραπάνω θέμα και να αναφέρεις παραδείγματα από την εμπειρία σου.

3η  & 4η Διδακτική Ώρα

Μάθημα: Λογοτεχνία

Θέμα: Αγάπη και Έρωτας

Μέσα: Κείμενο 2: Η Μεγάλη Χίμαιρα, τράπεζα θεμάτων, κριτήριο 17162 & 14949

Powerpoint 

τραγούδι: https://www.youtube.com/watch?v=IKur3odWSzI Νένα Βενετσάνου

Η Μεγάλη χίμαιρα official trailer https://www.youtube.com/watch?v=D6DheLvSzNM

Ορισμός χίμαιρας από την πύλη για τη νεοελληνική γλώσσα https://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%87%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1&dq=

       Το μάθημα ξεκίνησε με την προβολή του powerpoint. Δόθηκε στους μαθητές ο τίτλος «Η Μεγάλη Χίμαιρα» και το όνομα του Μ. Καραγάτση. Ρωτήθηκαν αν γνωρίζουν το συγγραφέα και αν ξέρουν τι σημαίνει χίμαιρα. Έπειτα δόθηκε ο ορισμός της λέξης χίμαιρα από την πύλη για τη νεοελληνική γλώσσα και προβλήθηκε η εικόνα του μυθολογικού τέρατος. Αφού έγινε κατανοητό το περιεχόμενο της λέξης χίμαιρας έγιναν κάποιες πρώτες εικασίες σε σχέση με το πιθανό περιεχόμενο του μυθιστορήματος. Η προσπάθεια ανίχνευσης του περιεχομένου του βιβλίου ενισχύθηκε με το άκουσμα του τραγουδιού της Νένας Βενετσάνου και την παράλληλη προβολή των στίχων του τραγουδιού. Η περαιτέρω και πιο προσεκτική ανάγνωση των στίχων τους βοήθησε να φτιάξουν το πλαίσιο της ιστορίας. Ακολούθησε η ανάγνωση του αποσπάσματος από την τράπεζα θεμάτων. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τους ήρωες του βιβλίου, άκουσαν για το ναυτικό Γιάννη, τη Γαλλίδα Μαρίνα και τη γριά Ρείζαινα. Η ιδιαίτερη πλοκή του βιβλίου όμως δεν είχε ακόμη ξετυλιχθεί. Για το λόγο αυτό προβλήθηκαν κάποια στιγμιότυπα από το επίσημο trailer της παράστασης. Η εικόνα της γριάς Ρείζαινας που σέρνει το νεκρό παιδί στην κρεβατοκάμαρα του Μηνά ήταν καθοριστική, όπως και η προβολή της τελευταίας παραγράφου του βιβλίου του Καραγάτση. Στο σημείο αυτό, διαβάστηκε στους μαθητές η υπόθεση του βιβλίου και έπειτα ξεκίνησε η ψυχογράφηση των ηρώων,  ενώ δόθηκαν επιπλέον λεπτομέρειες για τον καθένα. Τέλος, οι μαθητές επεξεργάστηκαν το θέμα 4 του κριτηρίου και έγινε σαφές πως αλλάζει η αντίληψη μας για τους ήρωες όταν τους βλέπουμε στο στενό πλαίσιο ενός αποσπάσματος  και πως όταν γνωρίζουμε τη συνολική πλοκή του βιβλίου.

Σε επόμενη διδακτική ώρα και έπειτα από παρότρυνση των μαθητών διαβάσαμε και αναλύσαμε και το δεύτερο απόσπασμα της τράπεζας, το  κριτήριο 14949.

Δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου 

ΘΕΜΑ 4 (κριτήριο 17162)

Πώς ερμηνεύεις τη δυσκολία ουσιαστικής επικοινωνίας των δύο γυναικών με βάση τα νοήματα του Κειμένου 2 (μονάδες 10); Με ποια από τις δύο ηρωίδες θα ταυτιζόσουν περισσότερο και γιατί; (μονάδες 5) H απάντησή σου να μην ξεπερνά τις 100-150 λέξεις.

ΘΕΜΑ 4 (κριτήριο 14949)

Να ερμηνεύσεις με βάση τα στοιχεία του Κειμένου 2 τη σχέση της μάνας και της κόρης. Ποια πλευρά θα υποστήριζες και γιατί; Να οργανώσεις την ερμηνεία σου σε 100-150 λέξεις.

5η Διδακτική Ώρα

Μάθημα: Λογοτεχνία 

Θέμα: Γνωριμία με τον Μ. Καραγάτση και τη Γενιά του ΄30. Αγάπη και Έρωτας.

Μέσα: προβολή powerpoint

    Ολοκληρώνοντας την επαφή με τον Μ. Καραγάτση, διαβάσαμε στην τάξη κάποια βιογραφικά στοιχεία. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε από τη διδάσκουσα στη φανταστική νουβέλλα του «Το Χαμένο Νησί» και το «Μυθιστόρημα των Τεσσάρων» (σε συνεργασία με άλλους λογοτέχνες της εποχής). Τονίστηκε ότι ανήκει στην επονομαζόμενη γενιά του ’30 και αναλύθηκε ο όρος, όπως και τα εκφραστικά μέσα των δημιουργών της. Έγινε λόγος για τον εσωτερικό μονόλογο (είχε αναφερθεί και στη μελέτη των αποσπασμάτων της Μεγάλης Χίμαιρας), για το αστικό μυθιστόρημα και τον απελευθερωμένο στίχο (με αναφορές σε άλλα κείμενα που είχαν διδαχθεί, όπως το Κινηματογράφος ή Cinema ή Movies του Εμπειρίκου). Παράλληλα, έγινε σύνδεση με το χώρο των εικαστικών τεχνών και με την έννοια της ελληνικότητας.

Κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου 

1. Πώς καταλαβαίνετε τον όρο «εκμοντερνισμός» και πώς τον όρο «παράδοση»; Τι μπορεί να σηματοδοτούν οι έννοιες αυτές στην ποίηση;

2. Στη ζωγραφική οι καλλιτέχνες προσπάθησαν να εκφράσουν την πραγματικότητα της εποχής τους συνδυάζοντας (όπως έκαναν και οι πεζογράφοι και οι ποιητές) την ελληνική παράδοση με μοντερνιστικά ρεύματα, όπως ο φωβισμός, ο κυβισμός, ο υπερρεαλισμός και ο εξπρεσιονισμός. Παρατηρώντας το έργο Αμουλιανή του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη να εντοπίσετε τα στοιχεία εκείνα που για σας συνιστούν την ελληνικότητα του τοπίου. Ποια στοιχεία του έργου θα σας έκαναν να μιλήσετε για μοντέρνα ζωγραφική; 

6η Διδακτική ώρα

Μάθημα: Λογοτεχνία 

Θέμα: Γενιά του ’20, Αγάπη και Έρωτας

Ποίημα: Ταξίδι στα Κύθηρα, Κώστας Ουράνης, κειμενο 2  κριτήριο 14683

Μέσα: https://www.youtube.com/watch?v=_7ORzGKJZ9U απόσπασμα από την ταινία ‘Μια ζωή την έχουμε» (1958)

Πίνακας του Βαττώ «Ταξίδι στα Κύθηρα»

Πίνακας του Μποτιτσέλι «Η γέννηση της Αφροδίτης»

https://www.youtube.com/watch?v=NZ4xi2fj0Jg, τραγούδι, ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑ Κώστας Ουράνης - Ντάνης Τραγόπουλος

https://www.youtube.com/watch?v=BSTlOAPwl9c, Εποχή των Εικόνων, επεισόδιο για τον Κώστα Ουράνη

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/Biografies/ouranis.htm, Βιογραφικά και εργογραφία του Κώστα Ουράνη

       Συνεχίζοντας την επεξεργασία της θεματικής ενότητας «Αγάπη και Έρωτας» διδάχθηκε το ποίημα του Κώστα Ουράνη, «Ταξίδι στα Κύθηρα». Τα μάθημα ξεκίνησε με την προβολή αποσπάσματος από την ταινία «Μια ζωή την έχουμε». Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Δ. Χορν κοιτάζει τον πίνακα του Βαττώ και περιγράφει το δικό του Ταξίδι στα Κύθηρα, ως ένα ρομαντικό ταξίδι ερωτευμένων. Μετά την αρχική αφόρμηση εστιάσαμε στον πίνακα του Βαττώ και προσπαθήσαμε να καταλάβουμε τι εικονίζεται, τι σημαίνει ταξίδι στα Κύθηρα, γιατί τα ζευγάρια βρίσκονται εκεί, γιατί έχει εντάξει ένα άγαλμα στον πίνακά του. Συνδέσαμε το  άγαλμα με τη θεά Αφροδίτη και την παρουσία των ερωτευμένων, που ήρθαν να τιμήσουν την Κυθέρεια  Αφροδίτη στον τόπο λατρεία της και διαβάσαμε πληροφορίες σχετικές με τη γέννηση της θεάς. Παράλληλα, έγινε προβολή και του πίνακα του Μποτιτσέλι, «Η γέννηση της θεάς Αφροδίτης». Στη συνέχεια ακούσαμε το ποίημα του Ουράνη μελωποιημένο από τον κ. Ντάνη Τραγόπουλο, σχολιάσαμε τη μελωδική του γραμμή και τη δυσκολία του δημιουργού, καθώς οι στίχοι δεν έχουν σταθερό αριθμό συλλαβών. Στο σημείο  αυτό και με όσα προηγήθηκαν η νοηματική προσπέλαση του ποιήματος ήταν ιδιαίτερα εύκολη για τους μαθητές. Εντοπίσανε τον κρυμμένο συμβολισμό και εστιάσανε στην αντίθεση που διέπει το ποίημα περνώντας από την αισιοδοξία στην απαισιοδοξία. Αυτό στάθηκε και το έναυσμα για να μιλήσουμε για τη γενιά του ‘ 20, την απαισιοδοξία, την αίσθηση του ανικανοποίητου και του αδιεξόδου που τη διακρίνει. Το μάθημα ολοκληρώθηκε με αναφορά στη βιογραφία και την εργογραφία του Κ. Ουράνη και την προβολή αποσπάσματος από την εποχή των εικόνων. 

Δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου 

1. Να ερμηνεύσεις την αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης του ποιητικού υποκειμένου, όπως αυτή αποτυπώνεται στο Κείμενο 2. Η ερμηνεία σου να εκτείνεται σε 100-150 λέξεις.